پلاسنتومگالی، جفت بزرگ، ضخیم شدن جفت چیست و به چه علت است؟
جفت نقشی اساسی در خونرسانی به جنین، تغذیه او و دفع مواد زائد بر عهده دارد و بنابراین ارزیابی دقیق وضعیت آن در سونوگرافی به عنوان یک روش تصویربرداری استاندارد در دوران بارداری، از اهمیت زیادی برخوردار است. زیرا بدین ترتیب امکان شناسایی موارد طبیعی و غیرطبیعی جفت و همچنین ناهنجاری های مربوط به آن، فراهم شده تا پزشکان با اتخاذ تصمیمات مناسب و مدیریت سریع، بتوانند به طور بالقوه ای باعث کاهش عوارض بارداری و مرگ و میر جنین و مادر شوند. پلاسنتومگالی، یکی از همین موارد است که ما در این مقاله به آن پرداخته ایم.
پلاسنتومگالی چیست؟
جفت، ساختاری است که در طی بارداری، تشکیل شده و به کمک بند ناف، جنین و مادر را به هم مرتبط می کند. این ارگان منحصر به فرد، چندین عملکرد حیاتی برعهده داشته که مهم ترین آن ها، وظیفه انتقال مواد مغذی و اکسیژن رسانی به جنین و همچنین خروج مواد زائد از بدن جنین است. اگرچه جفت در ابتدا کوچک است، اما به مرور و با افزایش سن بارداری، وزن و ضخامت آن افزایش یافته و بر اساس داده های حاصل از تحقیقات علمی، اینطور به نظر می رسد ضخامت جفت در هر هفته بارداری، تقریبا در حدود 1 میلی متر افزایش یافته و بر همین مبنا نیز پزشکان رادیولوژیست، از پارامتر ضخامت جفت برای تخمین سن حاملگی در سونوگرافی ها کمک می گیرند. اما هرگاه که ضخامت و یا اندازه جفت، به صورت غیرطبیعی و نامتناسب با سن بارداری، افزایش پیدا می کند، شرایطی پیش خواهد آمد که به آن پلاسنتومگالی (Placentomegaly) یا جفت بزرگ شده (Enlarged Placenta) می گویند.
ضخامت طبیعی جفت چقدر است و ضخامت جفت چند به بالا پلاسنتومگالی نامیده می شود؟
اگرچه اندازه جفت ها، در هر مادر باردار با دیگری بسیار متفاوت است، اما حداکثر ضخامت جفت در هر مرحله از بارداری که طبیعی تلقی می شود، اغلب در حدود 2 تا 4 سانتی متر در نظر گرفته می شود.
یک نکته بسیار مهم در هنگام تعیین ضخامت جفت، این است که موقعیت جفت در نظر گرفته شود. بر این اساس، جفت های قدامی یعنی آن دسته از جفت هایی که در دیواره جلویی رحم لانه گزینی کرده اند، تقریباً 0.7 سانتی متر باریکتر از جفت های خلفی (واقع در دیواره پشتی رحم)، هستند. بنابراین، جفت قدامی بزرگتر از 3.3 سانتی متر و جفت خلفی بیشتر از 4 سانتی متر، ضخیم و معادل با پلاسنتومگالی در نظر گرفته می شود.
علل پلاسنتومگالی
اگرچه جفت بزرگ شده یا همان پلاسنتومگالی، به طور چشمگیری رایج نیست، اما در عین حال چندان هم نادر نیست و بنابراین هر مادر بارداری ممکن است این مشکل را تجربه کند. برخی از فاکتورهای خطری که در همراهی با مشکل پلاسنتومگالی دیده می شوند، عبارت هستند از:
علل مادرانه موثر در ایجاد پلاسنتومگالی
- کم خونی مادر،
- ابتلای مادر باردار به دیابت و فشار خون بالا،
- ابتلا به عفونت های دسته تورچ TORCH (توکسوپلاسموز، سرخجه، سیتومگالوویروس، هرپس سیمپلکس و سایر عفونت ها)،
- ابتلای مادر به بیماری ژنتیکی آلفا تالاسمی،
علل جنینی موثر در ایجاد پلاسنتومگالی
- انسداد ورید نافی،
- هیدروپس جنینی (ادم و تورم جنین ناشی از تجمع مایع در بدن که علل مختلفی دارد)،
- ناهنجاری های جنینی و به ویژه ناهنجاری های کروموزومی،
- ماکروزومی جنین (بزرگ بودن غیرطبیعی جنین نسبت به حد طبیعی و مورد انتظار)،
- حاملگی مولار نسبی (بارداری مول هیداتی فرم که در طی آن یک بافت جفت طبیعی و یک بافت جفت غیرطبیعی در کنار هم تشکیل می شوند)،
- سندرم بکویت ویدمان (یک اختلال مادرزادی رشدی)،
- تراتوم ساکروسوسیژئال (توموری در بخش دنبالچه که اگرچه در بیشتر موارد خوش خیم است، اما قابلیت بدخیمی نیز دارد)،
- سندرم انتقال دوقلو به دوقلو یا قل به قل (خونرسانی متفاوت به دو جنین دوقلو به دلیل مشترک بودن جفت)،
- خونریزی جنینی و ورود خون جنین به گردش خون مادر،
علل جفتی موثر در ایجاد پلاسنتومگالی
- ناهنجاری های جفت،
- کوریوآنژیوم جفت (تومور خوش خیم جفتی که بسیار نادر است)،
- خونریزی داخل جفتی و ....
پلاسنتومگالی چه خطراتی برای جنین ایجاد می کند؟
شاید فکر کنید که پلاسنتومگالی و بزرگ بودن جفت، اتفاق خوبی است و جنین خونرسانی بهتری را دریافت می کند. اما بررسی های موجود نشان می دهند که پلاسنتومگالی، ممکن است با افزایش خطر بروز این مشکلات همراه باشد:
- محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR)،
- زایمان زودرس،
- بی ثبات بودن وضعیت جنین در بدو تولد و افزایش نیاز به بستری شدن در بخش مراقبت های ویژه نوزادان،
- افزایش نیاز به انجام سزارین به دلیل مشکلاتی همچون وزن بالای نوزاد (ماکروزومی)،
- و فشار خون بالای مادر ناشی از بارداری (PIH)،
به صورت کلی می توان اینطور نتیجه گرفت که پلاسنتومگالی، با پیامدهای نامطلوب قبل از تولد مرتبط است و شرایط جنین هایی که جفت های بزرگ شده دارند، از شرایط آن دسته از جنین هایی که جفت طبیعی دارند، بدتر خواهد بود. البته هنوز لازم است تا در این مورد تحقیقات بیشتری انجام شوند، زیرا در بسیاری از مواقع این احتمال وجود دارد که خود مساله پلاسنتومگالی، باعث این عوارض نشود، بلکه بیماری ها و مشکلات همراه با آن مانند ناهنجاری های مادرزادی جنین یا دیابت مادر و ... زمینه ساز خطرات ذکر شده شوند.
پلاسنتومگالی چگونه تشخیص داده می شود؟
اندازه گیری ضخامت جفت به کمک تجهیزات معمول سونوگرافی یک روش ساده و بسیار آسان برای تخمین اندازه جفت است و بنابراین پلاسنتومگالی، به راحتی طی سونوگرافی های دوران بارداری تشخیص داده می شود.
با در نظر گرفتن این نکته که پلاسنتومگالی، می تواند با عوارض جدی که به آن ها در بالاتر اشاره شد، همراه باشد، بنابراین سونوگرافی و اندازه گیری ضخامت جفت، یک روش مفید برای تشخیص بارداری های پر خطر است.
پلاسنتومگالی قابل درمان است؟
متاسفانه خیر! ما نمی توانیم مشکل بزرگ و ضخیم بودن جفت یا همان پلاسنتومگالی را درمان کنیم، اما با تشخیص به موقع به کمک سونوگرافی و نظارت دقیق بر روند بارداری و جنین، می توان تا حد امکان، اقداماتی در جهت رفع و یا کم کردن عوارض و خطرات جدی ناشی از پلاسنتومگالی انجام داد و در نتیجه به سلامت مادر و جنین امیدوار بود.
مطالعه بیشتر:
علت ایجاد نارسایی جفت چیست و چه علائمی دارد؟
مشکلات جفت جنین چیست و چه نشانه و علائمی دارد؟
برای پایین بودن جفت چه کار باید کرد و جفت پایین چیست؟
چسبندگی غیر عادی جفت یا جفت مهاجم چیست و چه عوارض و روشهای درمانی دارد
