هیپوگنادیسم،علت و علائم هیپوگنادیسم چیست؟
هیپوگنادیسم زمانی اتفاق می افتد که غدد جنسی هورمون های جنسی کمی تولید کند یا اصلاً تولید نکند. غدد جنسی که به آنها گوناد جنسی نیز می گویند، در درجه اول بیضه در آقایان و تخمدان در خانمها است. هورمون های جنسی به کنترل خصوصیات جنسی ثانویه، مانند رشد سینه در خانمها، رشد بیضه در آقایان و رشد موهای شرمگاهی کمک می کنند، همچنین در چرخه قاعدگی و تولید اسپرم نقش دارند. نارسایی غدد جنسی نیز هیپوگنادیسم است. در آقایان به آن تستوسترون پائین سرم یا آندروپوز گفته شود. در بیشتر موارد، این بیماری به درمان پزشکی به خوبی پاسخ می دهد.
انواع هیپوگنادیسم چیست؟
دو نوع هیپوگنادیسم وجود دارد: اولیه و مرکزی.
هیپوگنادیسم اولیه: هیپوگنادیسم اولیه یعنی که فرد به دلیل مشکل در غدد جنسی، فاقد هورمون های جنسی کافی در بدن است. در این شرایط غدد جنسی پیام تولید هورمون از مغز را دریافت می کنند، اما قادر به تولید آنها نیستند.
هیپوگنادیسم مرکزی یا ثانویه: در هیپوگنادیسم مرکزی، مشکل در مغز بیمار است. هیپوتالاموس و غده هیپوفیز که کنترل کننده غدد جنسی هستند، به درستی کار نمی کنند.
دلایل هیپوگنادیسم
علل هیپوگنادیسم اولیه عبارتند از:
• اختلالات خود ایمنی مانند بیماری آدیسون و هیپوپاراتیروئیدیسم
• اختلالات ژنتیکی مانند سندرم ترنر و سندرم کلاینفلتر
• عفونت های شدید به ویژه اوریون که بیضه ها را درگیر می کند.
• بیماری های کبد و کلیه
• هموکروماتوز که در آن بدن به مقدار زیادی آهن جذب می کند
• قرارگیری در معرض تشعشعات
• جراحی اندام های جنسی
هیپوگنادیسم مرکزی ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:
• اختلالات ژنتیکی مانند سندرم کالمن توسعه غیرطبیعی هیپوتالاموس
• عفونت هایی مانند اچ آی وی
• اختلالات هیپوفیز
• بیماری های التهابی از جمله سارکوئیدوز، سل و هیستیوسیتوز
• چاقی
• کاهش سریع وزن
• سوء تغذیه ای
• استفاده از استروئیدها یا مواد مخدر
• جراحی مغز
• قرارگیری در معرض تشعشع
• آسیب به غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس
• تومور در غده هیپوفیز یا نزدیک آن
علائم هیپوگنادیسم چیست؟
علائمی که ممکن است در خانمها ظاهر شود عبارتند از:
• عدم قاعدگی
• رشد آهسته پستان یا عدم رشد
• گرگرفتگی
• ریزش موی بدن
• کاهش یا فقدان میل جنسی
علائمی که ممکن است در آقایان ظاهر شود:
• ریزش موی بدن
• از دست دادن عضله
• رشد غیرطبیعی پستان
• رشد کم آلت تناسلی و بیضه ها
• پوکی استخوان
• کاهش یا فقدان میل جنسی
• ناباروری
• خستگی
• گرگرفتگی
• مشکل در تمرکز
تشخیص هیپوگنادیسم
پزشک با یک معاینه بدنی می تواند تعیین کند که آیا رشد جنسی شخص متناسب با سن او است یا خیر. در این معاینه توده عضلانی، موهای بدن و اندام های جنسی مورد بررسی قرار می گیرد.
آزمایش های هورمونی
چنانچه پزشک به وجود مشکل هایپوگونادیسم مشکوک باشد، سطح هورمونهای جنسی را بررسی می کند. برای بررسی سطح هورمون تحریک کننده فولیکول یا اف اس اچ و هورمون لوتئین ساز ، آزمایش خون لازم است. غده هیپوفیز هورمون های تولید مثل را در بدن تولید می کند.
در خانمها، سطح استروژن و در آقایان سطح تستوسترون آزمایش می شود. این آزمایش معمولاً صبح ها، هنگامی که هورمون در بالاترین سطح خود قرار دارد، انجام می شود. در آقایان، ممکن است تجزیه و تحلیل اسپرم برای بررسی تعداد اسپرم تجویز گردد. هیپوگنادیسم گاهی تعداد اسپرم را کاهش می دهد.در مواردی برای تأیید تشخیص یا رد علل زمینه ای آزمایش خون لازم است.
سطح آهن بر هورمون های جنسی تاثیر می گذارد. به همین دلیل، پزشک سطح آهن خون را که به طور معمول در هموکروماتوز دیده می شود، بررسی کند.همچنین میزان پرولاکتین بیمار نیز اندازه گیری می شود. پرولاکتین هورمونی است که باعث رشد پستان و تولید شیر در خانمها می گردد، اما در هر دو جنس وجود دارد.
پزشک همچنین ممکن است سطح هورمون تیروئید را بررسی کند. مشکلات تیروئید می توانند علائمی شبیه هیپوگنادیسم ایجاد کنند.
تصویربرداری
آزمایش تصویربرداری نیز در تشخیص مفید هستند. در سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از تخمدان و بررسی هرگونه مشکل از جمله کیست تخمدان و سندرم تخمدان پلی کیستیک استفاده می شود. پزشک گاهی برای بررسی تومور در غده هیپوفیز، ام آر آی و یا سی تی اسکن تجویز می کند.
درمان قطعی هیپوگنادیسم
درمان جدید هیپوگنادیسم در خانمها:
در خانمها، افزایش مقدار هورمون های جنسی یک راه حل درمانی است. اگر فرد تحت عمل جراحی رحم قرار گرفته باشد، اولین روش درمانی، احتمالاً استروژن درمانی خواهد بود. همچنین پچ یا قرص استروژن اضافی تولید می کنند.
از آنجا که افزایش سطح استروژن می تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش دهد، در صورت عدم جراحی رحم ترکیبی از استروژن و پروژسترون به فرد داده می شود. در صورت مصرف استروژن، پروژسترون می تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را کاهش دهد.
در سایر روشهای درمانی می توان علائم خاص را هدف قرار داد. چنانچه میل جنسی بیمار کاهش یافته باشد، دوزهای پایین تستوسترون مناسب است و اگر شخص دچار بی نظمی قاعدگی یا مشکل بارداری است، هورمون کوریوگنادوتروپین انسانی یا قرص های حاوی اف اس اچ برای تخمک گذاری تزریق می شود.
درمان قطعی هیپوگنادیسم در آقایان:
تستوسترون هورمون جنسی مردانه است. درمان جایگزین با تستوسترون به طور گسترده برای هیپوگنادیسم در آقایان مورد استفاده قرار می گیرد. درمان جایگزین با تستوسترون به روش های زیر انجام می شود:
• تزریق
• پچ
• ژل
• قرص مکیدنی
تزریق هورمون آزاد کننده گنادوتروپین ممکن است بلوغ را تحریک کند یا تولید اسپرم را افزایش دهد.
درمان هیپوگنادیسم در آقایان و خانمها
اگر هیپوگنادیسم به دلیل تومور در غده هیپوفیز باشد، روش درمانی در خانمها و آقایان مشابه است. برای کوچک کردن یا از بین بردن تومور معمولاً از روشهای زیر استفاده می شود:
• پرتودرمانی
• دارو
• عمل جراحی
عوارض هیپوگنادیسم
هیپوگنادیسم، یک بیماری مزمن است که به درمان مادام العمر نیاز دارد مگر اینکه به دلیل یک بیماری زمینه ای قابل درمان، ایجاد شده باشد. در صورت قطع درمان، احتمال دارد سطح هورمون جنسی کاهش یابد.
مطالعه بیشتر:
نکروزو اسپرمی و دلایل نکروزو اسپرمی چیست؟
قرص تستوسترون و قرص تستوسترون چه عوارضی دارد؟
تزریق hCG برای مردان و هدف از تزریق hCG در آقایان چیست؟
آمپول فولیگنان برای مردان و مقدار و نحوه مصرف آمپول فولیگنان
