چه زمانی انجام IVF ضروری است و چه راه های دیگری غیر از لقاح مصنوعی وجود دارد؟
امروزه تعداد بسیار زیادی از زوجین برای انتخاب جنسیت دلخواه، چندقلویی و یا بعد از چند ماه اقدام به بارداری و باردار نشدن بلافاصله به مراکز ناباروری مراجعه کرده و گزینه لقاح مصنوعی یا IVF را انتخاب می کنند. این کار صحیح نیست!! مجموعه داروهایی که بدن زنان برای تحریک تخمک گذاری در طی IVF دریافت می کنند به شدت سلامتی آن ها را به خطر می اندازد، خصوصا وقتی که چند مرتبه این چرخه تکرار شود. در زیر به مواردی اشاره می کنیم که انجام IVF در آن ها برای زوجین ضروری است و بعلاوه گزینه های درمانی دیگر غیر از IVF را نیز بررسی خواهیم کرد.
چه زمان انجام لقاح مصنوعی یا IVF اولین قدم است؟
در برخی شرایط تنها گزینه شما برای داشتن فرزند، انجام لقاح مصنوعی یا IVF است.
بیماری شدید لولههای فالوپ: در صورتیکه هر دو لوله فالوپ شما مسدود باشد، لقاح مصنوعی تنها گزینه برای داشتن فرزند بیولوژیک خواهد بود. لولههای فالوپ راه ارتباطی تخمدان و رحم است و در صورتیکه تخمک از تخمدان آزاد شود، نمیتواند به رحم برسد و اسپرم نیز به تخمک نخواهد رسید و بارداری صورت نمیگیرد.
در برخی مواقع، عمل جراحی لولههای فالوپ می‌تواند از عمل لقاح مصنوعی جلوگیری کند. هر چند میزان موفقیت بسیار متفاوت است و برای بانوانی که دارای بیماری‌های شدید مربوط به لوله فالوپ هستند، گزینه مناسبی نیست.
ناباروری شدید مردان: در موارد ناباروری حاد مردان، تلقیح داخل رحمی (IUI) با اسپرم اهدایی یا لقاح مصنوعی با (ICSI) تنها گزینه بچه‌دار شدن است. ICSI مخفف تزریق دورن سیتوپلاسمی اسپرم است. در روش لقاح مصنوعی، سلول‌های اسپرم در یک ظرف مخصوص آزمایشگاه همراه با تخمک قرار میگیرد. در نهایت، امیدواریم یکی از سلول‌های اسپرم تخمک را بارور کند. در روش لقاح مصنوعی ICSI، یک سلول اسپرم به طور مستقیم داخل تخمک تزریق میشود. این روش در مواقعی استفاده میشود که اسپرم دارای مشکلات حرکتی است یا از لحاظ ساختاری (شکل اسپرم) اشکال دارد. همچنین ممکن است در مواقعی که تعداد اسپرم بسیار کم است مورد استفاده قرار گیرد.
آزواسپرمی زمانی استفاده میشود که تعداد اسپرم‌های مرد صفر باشد. برخی از این مردان به لطف روش لقاح مصنوعی ICSI می‌توانند صاحب فرزند بیولوژیک شوند. سلول‌های اسپرم نابالغ می‌توانند به طور مستقیم از بیضه‌ها استخراج شوند. سپس در آزمایشگاه بالغ شوند. سلول‌های اسپرمی که از این طریق بالغ شده‌اند، قادر به بارور کردن تخمک نیستند و برای باروری روش لقاح مصنوعی ICSI نیاز است.
بیماری‌های ژنتیکی با ریسک بالا: در صورتیکه شما و همسرتان به بیماری جدی ژنتیکی مبتلا باشید، لقاح مصنوعی بهترین و تنهاترین گزینه خواهد بود. به دلیل مشکلات ژنتیکی اغلب زوجها دچار سقطهای مکرر میشوند. در این موارد باید لقاح مصنوعی با روشهای PGD یا PGS انجام شود.
PGD چیست؟
PGD مخفف تشخیص ژنتیکی پیش از لانهگزینی است. این زمانی انجام میشود که رویان از لحاظ بیماری خاص مورد بررسی قرار میگیرد. PGS مخفف غربالگری ژنتیکی قبل از لانهگزینی است. این آزمایش زمانی انجام میشود که رویان را از لحاظ تعداد کروموزومهای طبیعی مورد بررسی قرار میدهند. این آزمایش به اندازه PGD مورد اعتماد نیست و تجربی محسوب میشود.
درمانهای باروری پس از سرطان: درصورتیکه تخمک، بافت تخمدان یا رویان را فریز کرده‌اید، برای استفاده از بافت فریز شده نیاز به انجام لقاح مصنوعی دارید.اسپرم فریز شده می‌تواند در روش تلقیح دورن رحمی (IUI) مورد استفاده قرار گیرد تا نیازی به انجام لقاح مصنوعی نباشد. هرچند در صورتیکه مقدار کمی اسپرم وجود داشته باشد، لقاح مصنوعی به دلیل اینکه شانس موفقیت را افزایش می‌دهد، انتخاب بهتری خواهد بود.
هنگامی‌که از تخمک‌های منجمد شده استفاده میشود: سرطان دیگر تنها دلیل فریز کردن تخمک‌ها نیست. امروزه بانوان در جوانی تخمک خود را فریز می‌کنند تا در سال‌های آینده با مشکل ناباروری مربوط به سن روبرو نشوند. در صورتیکه تخمک خود را فریز می‌کنید و می‌خواهید در آینده باردار شوید، به لقاح مصنوعی نیاز خواهید داشت.
زمانی‌که به رحم اجاره‌ای نیاز دارید: اگر بانویی رحم نداشته باشد، چه در صورتیکه این‌گونه به دنیا آمده یا به دلایل پزشکی مجبور به درآوردن رحم خود شده باشد، نمیتواند باردار شود. وی ممکن است بتواند با استفاده از رحم اجاره‌ای صاحب فرزند شود.
ممکن است بانو تخمدان داشته باشد یا تخمک‌ها و بافت تخمدان خود را فریز کرده باشد. در این صورت با کمک رحم اجاره‌ای می‌تواند صاحب فرزند شود. در غیر این‌صورت، از تخمک اهدایی و اسپرم پدر بیولوژیک استفاده خواهد شد. همه این‌ها نیاز به انجام لقاح مصنوعی دارد.
در صورتیکه مشکلات حاد ناباروری تخمدان وجود داشته باشد که با عمل جراحی اصلاح نشود، به رحم اجاره‌ای نیاز خواهد بود. دو زوج همجنسگرای مرد نیز در صورت تمایل به داشتن فرزند باید از روش رحم اجاره‌ای استفاده کنند.
(از لحاظ تکنیکی، از انجام لقاح مصنوعی با تخمک شخص اجاره‌دهنده رحم و تلقیح مصنوعی با اسپرم پدر بیولوژیک یا اسپرم اهدایی پرهیز میشود. زیرا این کار باعث ایحاد مشکلات حقوقی و روانشناسی برای شخص اجاره‌دهنده رحم میشود. به همین دلیل است که در این روش لقاح مصنوعی، از تخمک اهدایی، تخمک مادر بیولوژیکی یا رویان اهدایی استفاده میشود).
چه زمانی امجام IVF ضروری نیست و لقاح مصنوعی گزینه دوم است؟
هیچ روش درمانی به طور کامل مناسب همه زوجها نیست. بنابراین نمی‌توان گفت روند لقاح مصنوعی شما چگونه خواهد بود. بعضی زوجها ممکن است قبل از انجام هر نوع روش درمان باروری، نیاز به جراحی داشته باشند. ممکن است برخی نیاز به درمان یک بیماری زمینه‌ای داشته باشند. برخی ممکن است هرگز به درمانهای باروری نیاز نداشته باشند.
مسیرهای درمانی رایج دیگری نیز وجود دارد. مسیرهای درمانی زیر ساده شده هستند و همه روشهای درمانی را شامل نمی‌شود.
شایع‌ترین مسیر درمانی برای بانویی که مشکلات خفیف تا متوسط مربوط به تخمدان دارد شامل موارد زیر است:
• استفاده از کلومید برای ۳ تا ۶ چرخه قاعدگی (ممکن است شامل درمان با متفورمین باشد یا نباشد، یا افرادی که مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCPS) هستند یا نسبت به انسولین مقاومت دارند).
• درصورتیکه کلومید باعث تحریک تخمک‌گذاری نشود، لتروزول برای ۳ چرخه تجویز خواهد شد.
• گنادوتروپین‌ها با برنامه‌ریزی دقیق مقاربت به مدت ۲ تا ۶ چرخه (برخی پزشکان از این مرحله صرف‌نظر کرده و مستقیم به سراغ روش تلقیح دورن رحمی (IUI) به همراه داروهای باروری می‌روند).
• IUI به همراه کلومید و گنادوتروپین‌ها برای ۳ تا ۶ چرخه (چرخههای کم‌تر در صورتی که بانو ۳۵ سال یا بیشتر دارد).
• درمان به روش لقاح مصنوعی
مسیرهای درمانی شایع در مواقعی که مشکل ناباروری مربوط به مردان است:
• داروهای درمان ناباروری برای تقویت تولید اسپرم (درصورت لزوم)
• برداشتن واریکوسل اگر باعث مشکل است. (در برخی موارد)
• انجام IUI بدون مصرف قرص‌های باروری به مدت ۳ تا ۶ چرخه (مگر اینکه بانو مشکل تخمک‌گذاری داشته باشد).
• انجام IUIبه همراه اسپرم اهدایی (اغلب در افرادی که تمایل به انجام لقاح مصنوعی ندارند، شایع است).
• درمان به روش لقاح مصنوعی
برای زوج‌هایی که دلیل ناباروری آن‌ها مشخص نیست، مسیرهای رایج ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• احتمالا زمانی محدود برای بچه‌دار شدن به روش طبیعی در نظر گرفته میشود.
• انجام IUI به همراه کلومید، لتروزول یا گنادوتروپین‌ها تا ۶ ماه
• درمان به روش لقاح مصنوعی
چه چیزی پیشنهاد پزشک مبنی بر تلاش برای ۳،۱، یا ۶ چرخه از درمانی خاص را تعیین میکند؟ یا اینکه از یک مرحله عبور کند؟ و یا روش درمان ناباروری که در بالا به آن اشاره نشده است پیشنهاد دهد؟
پزشک علت ناباروری، شرایط خاص، سن و میل شخصی شما را برای ادامه مسیر و رفتن به مرحله بعدی مورد بررسی قرار می‌دهد. همچنین، حس خوب یا بد شما نسبت به لقاح مصنوعی، پوشش بیمه‌ای و وضعیت مالی شما بررسی خواهد شد.
اگر با خود فکر می‌کنید چه زمانی لقاح مصنوعی قدم بعدی است، با پزشک مشورت کنید. اگر با انجام لقاح مصنوعی به عنوان قدم بعدی موافق نیستید و فکر می‌کنید گزینه‌ای دیگری وجود دارد، از مشورت با فردی دیگر پیش از تصمیم‌گیری نهراسید. انجام لقاح مصنوعی تصمیم بزرگی است.
اگر تمایل به انجام IVF ندارید؟
همیشه حق انتخاب دارید لقاح مصنوعی انجام ندهید. چه این روش درمانی اولین گزینه پیشنهادی پزشک باشد، چه پس از انجام فن‌آوری‌های مختلف غیرکمکی درمان ناباروری و نتیجه نگرفتن، لقاح مصنوعی پیشنهاد شده باشد.
دلایل متعددی وجود دارد که زوجها تمایلی به انجام لقاح مصنوعی نداشته باشند. شایع‌ترین دلایل آن شامل موارد زیر است:
• عدم توانایی مالی برای پرداخت هزینه‌‌های لقاح مصنوعی
• پرهیز از این روش به دلیل خطرات و تهاجمی بودن آن
• به دلیل شانس موفقیت پایین این روش درمانی (که بنا به شرایط مختلف متفاوت خواهد بود)، از انجام آن صرف‌نظر می‌کنند.
• مخالفت‌های مذهبی با این روش
• تمایل به سرپرستی گرفتن کودک دارند (زیرا توان مالی آن‌ها در حد به سرپرستی گرفتن یا انجام لقاح مصنوعی است و ترجیح میدهند سرپرستی کودکی را به عهده بگیرند).
گاهی شما برای داشتن فرزند هیچ چاره‌ای جز انجام لقاح مصنوعی ندارید. از طرفی دیگر گاهی شانس موفقیت در این روش کم‌تر از یک درصد است اما غیرممکن نیست.
برای مثال، بانوانی که مبتلا به نارسایی اولیه تخمدان (POI) است، شانس باردار شدن آن‌ها بدون کمک بسیار ناچیز است. اما این اتفاق در درصد بسیار نادری از افراد رخ می‌دهد و نباید خود را در این گروه نادر قرار دهید. در عین حال نباید تشخیص ناباروری شما باعث شود فکر کنید که نمی‌‌توانید به طور طبیعی باردار شوید.
چه گزینه‌هایی در صورت عدم تمایل شما به IVF وجود دارد؟ این مسئلهای است که باید با پزشک و مشاور خود در میان بگذارید:
• انجام بیشتر درمانهای سطح پایین (مانند انجام IUI در تعداد چرخههای بیشتر)
• درمانهای جایگزین (مانند طب سوزنی)
• به تلاش خود تکیه کنید
• عملهای جراحی (درصورت نیاز)
• به سرپرستی گرفتن کودک
• انتخاب زندگی بدون فرزند
اگر تصمیم دارید روشهای سطح پایین‌تری را ادامه دهید یا درمانهای جایگزین را امتحان کنید، با پزشک خود درباره موفقیت درمان مشورت کنید. برای مثال، برخی از تحقیقات نشان داده است که بعد از ۶ تا ۹ چرخه استفاده از IUI، احتمال بارداری به طور قابل توجهی کاهش پیدا میکند. بنابراین نمی‌خواهید پول و انرژی احساسی خود را برای چیزی که نتیجه‌ای نخواهد داشت، هدر دهید.
گرچه ممکن است دست برداشتن از تلاش کار سختی باشد، اما گاهی اوقات بهترین کار برای بدن و سلامتی روحی و روانی شما است. اگر در انجام این تصمیم مشکل دارید، به یک مشاور حرفه‌ای مراجعه کنید تا به شما برای مقابله با این اندوه کمک کند.
چکیده مطالب
درصد بسیار کمی از زوجها نیاز به انجام لقاح مصنوعی دارند، در حدود ۵ درصد. در مورد آن‌هایی که نیاز به انجام این عمل دارند، دلایل بسیاری برای عدم تمایل یا عدم توانایی برای انجام این کار وجود دارد. اگر می‌خواهید لقاح مصنوعی انجام دهید، اما نگران هزینه‌ها هستید، حتما گزینه‌ها مختلف در مورد تامین مالی را بررسی کنید. اگر نمی‌خواهید این عمل را انجام دهید، از این تصمیم احساس بدی نداشته باشید. تصمیم‌گیری در این مورد به این معنی نیست که «به اندازه کافی تمایل به داشتن فرزند نداشته‌اید و برای همین تلاش نکرده‌اید». اجازه ندهید فشار اطرافیان شما را به سمت مسیری که نمی‌خواهید حتی به سمت انجام IVF سوق دهد.
مطالعه بیشتر:
IVF چیست و در چه شرایطی انجام می شود؟
عوارض بعد از ای وی اف (IVF) برای مادر و نوزاد
افزایش موفقیت آی وی اف چگونه امکان پذیر است؟
IVF موثرترین روش لقاح مصنوعی برای درمان ناباروری
